Wraz z modą na różnego rodzaju znaki patriotyczno-narodowe, wykorzystujące symbolikę godła i barw narodowych, rodzi się pytanie – czy takie symbole można zarejestrować w Urzędzie Patentowym RP?
Na to pytanie odpowie gość specjalny, rzecznik patentowy Mikołaj Lech, autor nagrodzonego przez Urząd Patentowy RP bloga znakitowarowe-blog.pl, który w swoim artykule naświetli rzecz szerzej. Zapraszam do lektury.
Mikołaj Lech
Czy symbol narodowy
można zarejestrować
jako znak towarowy?
Symbole narodowe, oprócz tego, że od zawsze stanowiły wyraz dumy czy miłości do Ojczyzny, ostatnimi czasy stały się także elementem swoistej mody, czymś co po prostu dobrze wygląda i dobrze się kojarzy. Ten trend szybko podchwycili przedsiębiorcy, czego wyrazem były między innymi napływające do Urzędu Patentowego zgłoszenia znaków towarowych w oczywisty sposób nawiązujących do symboliki patriotycznej. W poniższym artykule odpowiem na pytanie, czy na tego typu oznaczenia można uzyskać prawo wyłączne.
Ograniczony monopol prawny na dane oznaczenie, po zarejestrowaniu go w formie znaku towarowego w Urzędzie Patentowym RP wiąże się z określonymi opłatami urzędowymi, o których szerzej mówię w nagraniu na YouTube.
Nie jest to jednak tylko formalność i Urząd Patentowy może odmówić przyznania ochrony, jeżeli znak towarowy będzie w sobie zawierał oznaczenia wyłączone z możliwości rejestracji.
Ustawa Prawo własności przemysłowej reguluje to w artykule 1291 ust. 1 pkt 8:
Nie udziela się prawa ochronnego na oznaczenie, które zawiera element będący symbolem, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, którego używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową;
Co można uznać za symbol patriotyczny lub narodowy?
Słownik języka polskiego określa symbol jako znak mający obok znaczenia dosłownego, większą liczbę znaczeń ukrytych, którego istotą jest wywoływanie określonych skojarzeń.
Co ważne, przepisy nie zakazują rejestracji symboli jako takich, nawet tych o charakterze religijnym czy patriotycznym. Czynnikiem, który decyduje o tym, że dane oznaczenie nie może być zarejestrowane jako znak towarowy jest to, czy jego używanie mogłoby naruszać uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową. Chodzi zatem o to, jakie odczucia dany znak towarowy mógłby budzić w potencjalnym odbiorcy.
Możemy powiedzieć, że ustawa ma na celu ochronę społeczeństwa przed oznaczeniami, które mogłyby powodować negatywne odczucia i reakcje lub które mogłyby naruszać ogólnie przyjęte normy moralne.
Jednak czy łatwo jest w dzisiejszych czasach określić jednoznacznie, że coś jest obraźliwe lub gorszące? Decydującą rolę zdaje się wobec tego odgrywać wrażliwość danego eksperta rozpatrującego konkretne zgłoszenie. Przykłady tego, jak różnie interpretowane jest pojęcie znaku towarowego naruszającego dobre obyczaje, można zobaczyć w artykule: Wulgaryzmy jako znaki towarowe.
Ekspert stwierdzając, że dane oznaczenie nie powinno zostać zarejestrowane, bierze pod uwagę między innymi towary i usługi wskazane w zgłoszeniu. Chodzi o to, że powstanie negatywnych odczuć względem danego oznaczenia może zależeć od tego do oznaczania jakich towarów / usług miałoby ono służyć. Można tu posłużyć się przykładem znaku BUDDHA (Z-403018), któremu Urząd odmówił rejestracji. W zgłoszeniu wskazano, że znak miałby służyć do oznaczania napojów alkoholowych.
Bardzo popularnym ostatnimi czasy, szczególnie w branży odzieżowej, symbolem jest Znak Polski Walczącej.
Oznaczenie to budzi szczególne emocje, ponieważ symbolizuje wolę walki Polaków z okupantem niemieckim w trakcie II wojny światowej. Wyrazem wyjątkowego znaczenia tego symbolu było w 2014 roku wejście w życie ustawy o ochronie Znaku Polski Walczącej. Wskazuje ona, że:
Art. 1 ust. 1
Znak Polski Walczącej, będący symbolem walki polskiego narodu z niemieckim agresorem i okupantem podczas II wojny światowej, stanowi dobro ogólnonarodowe i podlega ochronie należnej historycznej spuściźnie Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 2
Otaczanie Znaku Polski Walczącej czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 3 ust. 1
Kto publicznie znieważa Znak Polski Walczącej, podlega karze grzywny.
Nie trudno zgadnąć, że Urząd Patentowy konsekwentnie odmawiał udzielenia ochrony na oznaczenia zawierające ten symbol. Przykładem niech będą poniższe znaki:
Godło, herb, flaga, hymn w roli znaku towarowego.
Na mocy art. 129¹ ust. 1 pkt. 9 ustawy Prawo własności przemysłowej, wskazano chronione prawem oznaczenia, w stosunku do których występuje zakaz rejestracji:
1. oznaczenia zawierające symbol godła, barw narodowych lub hymnu Rzeczypospolitej Polskiej;
2. oznaczenia stanowiące znaki związane z obronnością – czyli znaki sił zbrojnych, organizacji paramilitarnych czy sił porządkowych;
3. oznaczenia, które są orderami albo odznaczeniami wojskowymi powszechnie używanymi na terenie kraju w ważnym interesie publicznym.
Co istotne – ten zakaz może zostać uchylony jeśli podmiot, który ubiega się o rejestrację, uzyska zezwolenie właściwego organu państwowego. Co jednak kryje się pod pojęciem właściwego organu państwa? To w ustawie nie zostało sprecyzowane.
Przyjęło się zatem w praktyce, że rejestracja takich oznaczeń przez Urząd Patentowy nie jest dopuszczana.
Jeśli chodzi o szczególne symbole jakimi są barwy narodowe, godło czy też hymn RP, to zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 31.01.1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.
Już w artykule 1 tej ustawy czytamy:
1. Orzeł biały, biało-czerwone barwy i „Mazurek Dąbrowskiego” są symbolami Rzeczypospolitej Polskiej.
Kolejno artykuł 16 wspomnianej ustawy brzmi:
1. Symbole Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą być umieszczane na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego.
2. Dozwolone jest umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Rzeczypospolitej Polskiej w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.
Umieszczanie symboli RP na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego obejmuje zatem także umieszczanie ich w funkcji znaków towarowych. Dozwolone jest ich używanie jedynie z wykorzystaniem stylizowanej lub artystycznie przetworzonej grafiki. Jej fantazja powinna być na tyle wysoka, aby potencjalny odbiorca nie traktował jej jako oficjalnego symbolu Rzeczypospolitej Polskiej.
Pomimo tego, patrząc na praktykę Urzędu Patentowego można przyjąć, że nawet znaki towarowe, w których godło jest wyraźnie stylizowane, nie mają szansy na rejestrację:
Choć zdarzają się wyjątki:
W tym przypadku zgłaszającym okazał się Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
Problem z rejestracją mogą mieć znaki, które zawierają w sobie jedynie nieznacznie stylizowaną flagę:
Jakie zatem szanse rejestracji, w świetle nakreślonych wyżej obostrzeń, może mieć nowy znak Polskiej Fundacji Narodowej?
Jeżeli chodzi o logo fundacji, to moim zdaniem nie ma ono szans na ochronę, ponieważ zawiera w sobie flagę RP o wiernie odtworzonych kolorach i rozmiarach. Przyjmuje się, że szansa na ochronę istnieje jeżeli taka flaga jest bardziej stylizowana.
Wyższy poziom fantazji pozwala już na uzyskanie takiej ochrony:
Procedura rejestrowania znaku towarowego w Polsce.
Każde nowe zgłoszenie, które wpływa do Urzędu Patentowego RP jest szczegółowo badane pod względem formalnym. Ekspert sprawdza czy w stosunku do danego znaku nie występują bezwzględne przeszkody w rejestracji. Taką przeszkodą będzie właśnie obecność symboli narodowych, których używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową.
W takim przypadku Urząd wezwie zgłaszającego do wylegitymowania się zgodą na użycie danego symbolu. A jako, że nie wiadomo kto takiej zgody miałby udzielić, zgłaszający powinien się liczyć z tym, że dostanie odmowę rejestracji znaku.
Co ciekawe, w 2015 r. weszła w życie nowelizacja ustawy Prawo własności przemysłowej. Od tego czasu nie ma przeszkód w rejestrowaniu znaków towarowych zawierających w sobie słowo Polska.
[…] Przydało by się też uwzględnienie przy okazji zastrzeżeń Urzędu Patentowego, do znaków zawierających flagę lub godło RP, bo może być problem z rejestracją, o czym pisze na orlidom.pl rzecznik patentowy Mikołaj Lech w artykule „Czy symbol narodowy można zarejestrowa…. […]