Projekt nowej ustawy o godle. Część 1

5 października 2021 opublikowano w serwisie legislacja.rcl.gov.pl  projekt nowej ustawy o godle wraz z załącznikami, przygotowanej przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Projekt ustawy można pobrać w formacie PDF.

projekt kokardy narodowej, projektował Aleksander Bąk

Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu uzasadnia konieczność zmian następująco:

 „Z uwagi na technikę graficzną twórcy wizerunku z 1927 r. Zygmunta Kamińskiego, orzeł biały w herbie państwowym jest cieniowany, a także niesymetryczny. Nowy projekt załączony do ustawy 4 dokonuje korekty w tym względzie, równocześnie wprowadzając trójliść, nawiązujący do wcześniejszych przedstawień orła białego. Korekta w projekcie obejmuje również dopracowanie wizerunku korony z prześwitami (obecnymi w projekcie z 1927 r., a następnie zarzuconymi z uwagi na technikę drukarską) oraz ozłocenie całych części rogowych, nie tylko szponów orła (zgodne z zasadami heraldyki). Wszystkie te zmiany mają charakter techniczny: dostosowują herb państwowy do wymogów heraldyki i możliwości współczesnych technik graficznych”

Wbrew temu co napisano powyżej, to nie był błąd a wypracowane stanowisko przedwojennych heraldyków, którzy uznali, że złocone mają być części rogowe (pazury/paznokcie i dziób). Reszta nogi NIE jest rogowa. Co do trójliścia – prawidłowy trójliść rozchodzi się co 120 stopni, tu tego nie ma, ale o tym będzie w 2 części tekstu. Poprawianie ma to do siebie, że czasem warto nie poprawiać. Jeśli coś jest nieheraldyczne, to żadne małe poprawki tego nie zmienią, co najwyżej udziwnią. Zatem potrzebne były by większe poprawki, przeprojektowanie, ale na to nie ma zgody decydentów. Wprowadzone teraz poprawki nie ułatwią wcale życia użytkownikom, nadal będzie problem przy stosowaniu, w małych formatach, tym bardziej przy tak ograniczonym zakresowo opracowaniu.

Przejdźmy jednak do zapisów proponowanych w nowej ustawie o godle. Do załączników graficznych odniosę się w drugiej części.

„Art. 7.
1. Podmioty, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, są obowiązane do korzystania z jednolitej identyfikacji wizualnej dokumentów i witryn internetowych.
2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wzór jednolitej identyfikacji wizualnej dokumentów i witryn internetowych, uwzględniając konieczność zachowania właściwej prezentacji herbu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz identyfikacji podmiotów posługujących się jednolitą identyfikacją wizualną.”

Niby jasna i oczywista sprawa, tyle, że rozdzielono projekt godła od projektu samej identyfikacji, a co za tym idzie stracono szansę na jednolite opracowanie całości, tak jak robiono to w innych krajach. Nie ma także pewności, że powstanie taka jednolita i szersza zakresowo identyfikacja, a nie osobno jej poszczególne obszary, vide art 6 pkt 5, gdzie osobno mamy wzmiankowane tablice urzędowe.

A propos tablic urzędowych. W obowiązującej jeszcze Ustawie o godle mamy taki zapis:

Art 3.
1a. Na budynkach siedzib podmiotów, o których mowa w art. 2a, umieszcza się urzędowe tablice z godłem Rzeczypospolitej Polskiej oraz urzędowe tablice z napisem nazwy tego podmiotu.
1b. Urzędowa tablica z godłem ma kształt owalny w układzie pionowym, obwódkę biało-czerwoną i tło szare, na którym znajduje się godło Rzeczypospolitej Polskiej. Urzędowa tablica z napisem jest prostokątna w układzie poziomym, ma tło czerwone, a litery napisu białe.”

Nie ma go jednak w nowej wersji ustawy, jest jedynie art 6 ust. 2:

Art. 6. 2. Na obiektach stanowiących siedziby podmiotów, o których mowa w ust. 1 pkt 1-2 oraz 4-17, umieszcza się tablicę z herbem państwowym Rzeczypospolitej Polskiej oraz tablicę z nazwą tych podmiotów.”

Nie ma zatem nawet pewności co do kształtu tablicy. Czy tablica z godłem będzie kształtu herbu, owalna, czy jeszcze o innym kształcie? Nie wiadomo. Kolejne pytanie – dlaczego zabrakło wzoru tej tablicy w opracowaniu załączników? Nie wspomina się także o wyspecyfikowanym dla tablic kroju pisma i jego wielkości. O tablicach i ich dotychczasowym wzorze pisałem szerzej czterokrotnie, warto poczytać:

Tablice – gdzie jest wzór 
Tablice do pary 
Tablice – zaginiony wzorzec 
Tablice – wnioski 

Kolejny artykuł projektu ustawy i kolejna wątpliwość:

Art. 10.
4. Wzór kokardy narodowej określa załącznik nr 6 do ustawy.”

Przyznaję jestem zdziwiony wprowadzeniem do ustawy o symbolach gadżetu, bo tym w sumie jest kokarda narodowa. Chyba, że jest to również znak graficzny, do wykorzystania w druku, na zasadzie narodowej ikony czy znaku marki. Niestety brak jakiegokolwiek wyjaśnienia czy uzasadnienia ze strony Ministerstwa Kultury, pozostają domysły.

Idźmy dalej.

Art. 27.
1. Odwzorowania herbu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej i wizerunku orła białego ustalonego dla godła Rzeczypospolitej Polskiej w wersjach określonych w załączniku nr 2 do ustawy oraz Chorągwi Rzeczypospolitej, określonej w załączniku nr 4, nie mogą być wykorzystywane w celach komercyjnych, ani umieszczane na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego, z zastrzeżeniem ust. 3.”

Mamy jasno określone ograniczenia w komercyjnym stosowaniu godła i to jest ok. Ale jednocześnie znikł zapis z obecnej ustawy:

„Art. 16.
2. Dozwolone jest umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Rzeczypospolitej Polskiej w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.”

Zapewne domyślnie będzie taka możliwość, przy restrykcyjnym stosowaniu przepisów ustawy w stosunku do nowego wzoru, ale czy na pewno? Jest bowiem i inna możliwa interpretacja braku tego zapisu o niedozwolonym stosowaniu w obrocie handlowym, mianowicie taka, że skoro nie ma zapisanej dopuszczalności form stylizowanych i przetworzonych, to orła używać w celach komercyjnych nie można będzie w żadnej postaci.

„Art. 28. Komisja Heraldyczna na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego wyraża opinię w zakresie zgodności użytkowanych symboli państwowych z wzorami określonymi w załącznikach nr 1-2, 4-5 oraz 7-8 do ustawy.”

Mamy tu delegację Komisji Heraldycznej, organu opiniującego dla przy ministra MSWiA, do wyrażania opinii dla Ministra Kultury i zastanawiam się, w jaki sposób KH jest w stanie badać parametry gotowego użycia z symbolami. Na ile jest w stanie strzec wzorców. Moim zdaniem, ale i grona projektantów z STGU, takim miejscem powinien być Urząd Miar i Wag, dysponujący odpowiednimi specjalistami i laboratoriami. To tam powinny zostać zdeponowane wzorce i wydawane opinie, szczególnie jeśli idzie o barwy narodowe. Chyba, że powstanie ścieżka kolejna – KH będzie korzystała z analiz laboratoryjnych UMiW. Inaczej pozostaje ocenianie li tylko wzrokowe.

Na koniec pozwolę sobie zacytować dwie jeszcze uwagi, sformułowane  przez Karola Paliona, w komentarzach na Facebooku (za zgodą autora, wytłuszczenia moje):

„Widzę, że udało się tu przemycić jedną bardzo niebezpieczną zmianę, która na szczęście nie przeszła przy nowelizacji w 2004 r., choć już wtedy była proponowana. Porównajmy:

Aktualna ustawa o godle…, art. 5, ust. 2.:

„Każdy ma prawo używać barw Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności w celu podkreślenia znaczenia uroczystości, świąt lub innych wydarzeń…”

Proponowana ustawa o symbolach państwowych RP, art. 19, ust. 1:

„Każdy obywatel Rzeczypospolitej Polskiej ma prawo podnosić lub wywieszać flagę narodową w celu wyrażenia swojej przynależności państwowej lub narodowej.„

A więc już nie każdy będzie mógł polską flagę wywiesić, a tylko polscy obywatele.

Przy czym kodeks wykroczeń nadal będzie zawierał przepis (art. 49, § 2):

„Tej samej karze [aresztu albo grzywny] podlega, kto narusza przepisy o używaniu symboli państwowych Rzeczypospolitej Polskiej.”

Czy to znaczy, że po wejściu tej ustawy w życie policja będzie w święta państwowe chodzić po domach i wlepiać mandaty cudzoziemcom, którzy odważą się wywiesić polską flagę, choć nie będą mieli do tego prawa? Brzmi absurdalnie, ale przecież absurdalne i szkodliwe zachowania, szczególnie wobec cudzoziemców, bynajmniej nie są obce naszej obecnej władzy.”

I kolejny cytat:

Niezgrabnie o tyle, że konstytucja definiuje godło RP jako „wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu”, a projektowana ustawa zmienia tę definicję w taki sposób, że godło staje się samym orłem, a orzeł umieszczony „w czerwonym polu tarczy” to już herb. W dodatku w dalszych artykułach nie ma już mowy o samym godle, tylko powtarza się potworek z już obowiązujących przepisów w postaci „wizerunku orła białego ustalonego dla godła Rzeczypospolitej Polskiej”.

Ciekawy problem – czy akt niższego rzędu (ustawa) może zmieniać tak znacznie definicję z aktu wyższej rangi (Konstytusja)?

W części drugiej skupiam się na samych załącznikach, będących integralną częścią proponowanej ustawy.

Appendix

Pisząc powyższy tekst umknęła mi jedna ciekawa sprawa, a mianowicie kwestia ochrony przed komercyjnym wykorzystaniem nowego godła. Zacytuję zatem raz jeszcze art. 27 wytłuszczając odpowiedni fragment.

Art. 27.
1. Odwzorowania herbu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej i wizerunku orła białego ustalonego dla godła Rzeczypospolitej Polskiej w wersjach określonych w załączniku nr 2 do ustawy oraz Chorągwi Rzeczypospolitej, określonej w załączniku nr 4, nie mogą być wykorzystywane w celach komercyjnych, ani umieszczane na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego, z zastrzeżeniem ust. 3.”

Ciekawostką jest to iż załącznik nr 2 zawiera nie herb pełnokolorowy a wersję monochromatyczną,  taką jak niżej.

Czy mam rozumieć, że godło z załącznika nr 1 (pełnokolorowe) nie jest chronione przed komercyjnym wykorzystaniem?